Συχνότητα εμφάνισης της νόσου
Αποτελεί την πιο συχνή νόσο του νευρικού συστήματος σε νέους ανθρώπους. Η συχνότητα εμφάνισης της σκλήρυνσης κατά πλάκας είναι αυξημένη στην καυκάσια φυλή και γενικότερα σε γεωγραφικές περιοχές μακριά από τον ισημερινό.
Εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες με συχνότητα 1:3 στο ηλικιακό φάσμα μεταξύ 20-40 ετών. Σε ένα 5% θα υπάρχει καθυστερημένη έναρξη σε ηλικία 50 ετών και άνω, ενώ σε ένα ακόμη μικρότερο ποσοστό μπορεί να εμφανιστεί στην παιδική ή εφηβική ηλικία.
Στην Ελλάδα η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου 1 στα 1000 άτομα, με σχεδόν 12000 ασθενείς στη χώρα.
Σκλήρυνση κατά πλάκας και βιταμίνη D
Η βιταμίνη D αποτελεί έναν περιβαλλοντικό παράγοντα, που έχει συσχετισθεί με την παθογένεια της νόσου. Αυτό ενισχύεται και από τις επιδημιολογικές έρευνες που μας δείχνουν υψηλά ποσοστά εμφάνισης της νόσου σε χώρες γεωγραφικά βόρειες, με χαμηλή ηλιοφάνεια.
Η έλλειψη της βιταμίνης D σύμφωνα με τις μελέτες των τελευταίων ετών, έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη φλεγμονώδων νοσημάτων και κατά επέκταση και αυτοάνοσων. Ιδίως η ΣΚΠ έχει συνδεθεί άρρηκτα με την βιταμίνη D, όχι μόνο ως προδιαθεσικό παράγοντα, αλλά και ως θεραπευτικό μέσο.
Συμπτωματολογία
Η νόσος χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις. Τα συμπτώματα έχουν μεγάλη ανομοιογένεια γι αυτό και διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο σε ποιότητα, εντοπισμό και βαρύτητα.
Συχνότερα αρχικά συμπτώματα:
- οπτική νευρίτιδα
- διπλωπία
- Αιμωδίες (μουδιάσματα)
Ακόλουθη συμπτωματολογία:
- Πάρεση / παράλυση σε κάποια μυϊκή ομάδα του άνω ή κάτω άκρου.
Σε μεγάλη συχνότητα προσβάλλεται το περονιαίο νεύρο έχοντας σαν αποτέλεσμα την πτώση του άκρου ποδός (drop foot)
- Διαταραχές ισορροπίας, συντονισμού κινήσεων
- Αστάθεια κατά τη βάδιση
- Διαταραχές ουροδόχου κύστης ή και εντέρου
- Εύκολη κόπωση
- Ψυχολογική αστάθεια
Η ψυχολογία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη νόσο αυτή. Οι ψυχολογικές διαταραχές και η κατάθλιψη συχνά εμφανίζονται στους ασθενείς με ΣΚΠ και για το λόγο αυτό υπάρχει επιτακτική ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη από ειδικό από την αρχή της εμφάνισης της νόσου.
Τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν είναι ενδεικτικά καθώς εξαρτώνται από τον τύπο της νόσου, την ηλικία, την συχνότητα των εξάρσεων και τα ελλείμματα που αφήνουν και από την φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει ο ασθενής.
Μορφές ΣΚΠ
Από το 1996 οι μορφές της νόσου είναι οι εξής:
- Κλινικά απομονωμένο σύνδρομο (clinically isolated syndrome)
Πρόκειται για την πρώτη εκδήλωση της νόσου που διαρκεί συνήθως ένα 24ωρο. Σημειώνεται βιβλιογραφικά ότι ενδέχεται ένα ποσοστό να μην εμφανίσει ποτέ περαιτέρω συμπτωματολογία
- Υποτροπιάζουσα – διαλείπουσα ΣΚΠ (Relapsing-remitting MS)
Το 85% περίπου των ασθενών πάσχουν από τον τύπο αυτό με τις πρώτες εκδηλώσεις να εμφανίζονται στη δεύτερη δεκαετία της ζωής. Ο ασθενής περνά περιόδους εξάρσεων της νόσου (υποτροπές) κατά τις οποίες υπάρχει επιδείνωση των υφιστάμενων συμπτωμάτων ή και η εμφάνιση νέων. Οι υποτροπές αυτές διαρκούν από λίγες μέρες έως και εβδομάδες και έπειτα έρχεται η περίοδος της ύφεσης των συμπτωμάτων, η οποία μπορεί να διαρκέσει έως και χρόνια.
- Δευτεροπαθής προϊούσα σκλήρυνση (secondary progressive MS)
Το στάδιο αυτό έρχεται σταδιακά συνήθως μετά τα 15 έτη από την πρώτη εκδήλωση και χωρίς ο ασθενής να λαμβάνει κάποια θεραπεία.
- Πρωτοπαθής προϊούσα ΣΚΠ (primary progressive MS)
Εδώ δεν υπάρχουν περίοδοι υποτροπών και υφέσεων αλλά μία σταδιακή χρονικά επιδείνωση των υφιστάμενων συμπτωμάτων.
Διάγνωση της νόσου
Η διάγνωση της πολλαπλής σκλήρυνσης γίνεται με μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (MRI) και επιβεβαιώνεται με οσφυονωτιαία παρακέντηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ένα ποσοστό των ανθρώπων που υποβάλλονται σε MRI εγκεφάλου, βρίσκονται εστίες πανομοιότυπες με αυτές των ατόμων με ΣΚΠ, οι οποίες όμως είναι ανενεργές και δεν υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι αυτοί θα εμφανίσουν τη νόσο.
Φαρμακευτική αγωγή
Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη προχωρά ραγδαία τις μελέτες για τη νόσο και πλέον υπάρχουν αρκετά ‘όπλα’ στη φαρέτρα του νευρολόγου για να αντιμετωπίσει τις εξάρσεις, τα συμπτώματα και τις υποτροπές, με θεραπείες ενέσιμες, δια στόματος και με εγχύσεις. Παρόλο που ριζική θεραπεία ακόμα δεν υπάρχει, καθώς η ανομοιογένεια και η πολυπλοκότητα της νόσου δυσκολεύει την έρευνα, οι νοσούντες από σκλήρυνση κατά πλάκας έχουν πλέον κάποια μέσα για να αντιμετωπίσουν τη νόσο και αυτό είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο.
Φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση
Η αποκατάσταση των ατόμων με ΣΚΠ αποτελεί έναν ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα για την διαχείριση των συμπτωμάτων, την εξέλιξη της νόσου και την ποιότητα της ζωής.
Το πρόγραμμα αποκατάστασης είναι εξατομικευμένο και εξαρτάται από τα ελλείμματα και τη συμπτωματολογία του εκάστοτε ασθενή. Πρωτεύοντα στόχο αποτελεί η ασφάλεια και η διατήρηση της ποιότητας ζωής του ασθενή.
Ένα ενδεικτικό πρόγραμμα αποκατάστασης περιλαμβάνει:
- Πρόγραμμα διατάσεων
Πολλοί από του ασθενείς με ΣΚΠ εμφανίζουν υπερτονίες σε κάποιες μυϊκές ομάδες (έχουν μια μυϊκή ομάδα σε συνεχή σύσπαση)
- Ασκήσεις ενδυνάμωσης
Υπάρχουν μύες που υπολειτουργούν και πρέπει να ενεργοποιηθούν. Πρέπει ο εγκέφαλος να αναγνωρίσει εκ νέου αυτές τις περιοχές και να αρχίσει να τις χρησιμοποιεί.
- Ασκήσεις συντονισμού
- Ασκήσεις ισορροπίας
- Κινητικός έλεγχος
- Επανεκπαίδευση βάδισης
Η επανεκπαίδευση βάδισης περιλαμβάνει ένα μεγάλο κομμάτι της αποκατάστασης και προϋποθέτει ότι θα έχουν προηγηθεί όλα τα παραπάνω. Πραγματοποιείται μπροστά σε καθρέφτη, δίνοντας οπτική ανατροφοδότηση στον ασθενή.
Αφού αξιολογηθούν τα ελλείμματα του ασθενή, δίνονται οδηγίες για χρήση νάρθηκα όπου χρειάζεται.
Ασθενής και φροντιστής θα εκπαιδευτούν κατάλληλα ώστε να κάνουν κάποιες ασκήσεις για το σπίτι, θα συζητηθεί η διαμόρφωση του χώρου του σπιτιού σας, ώστε να είναι ασφαλής και εργονομικός και θα δοθούν λύσεις σε κινητικά προβλήματα της καθημερινότητας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα για έναν ασθενή με σκλήρυνση κατά πλάκας, είναι μια μακροχρόνια διαδικασία, η οποία χρειάζεται συνεργασία, ομαδικότητα, υπομονή και επιμονή για να αποδώσει τα βέλτιστα αποτελέσματα.
