Οι χιαστοί σύνδεσμοι βρίσκονται στην άρθρωση του γόνατος και είναι 2. Ο πρόσθιος χιαστός (Anterior cruciate ligament ή και ACL) και ο οπίσθιος χιαστός (Posterior cruciate ligament ή και PCL). Βασικός τους ρόλος είναι η σταθεροποίηση της άρθρωσης του γόνατος, καθώς δεν επιτρέπουν τη μη φυσιολογική κίνηση της κνήμης σε σχέση με τον μηρό. Ο πρόσθιος χιαστός αποτρέπει την κνήμη να μετατοπισθεί μπροστά σε σχέση με τον μηρό ενώ ο οπίσθιος την οπίσθια ολίσθηση. Και οι δυο τους αποτρέπουν τη στροφική κίνηση στο γόνατο.
Συχνότερα τραυματίζεται ο πρόσθιος χιαστός. Πιο ευάλωτοι σε τραυματισμούς χιαστών είναι κυρίως οι αθλητές ενώ πρέπει να σημειωθεί ότι η ρήξη χιαστού (Εικόνα 1) μερικές φορές συνοδεύεται και από ρήξη μηνίσκου (Sobotta et al, 2012, Συμεωνίδης, 1996).
Ρήξη του οπίσθιου χιαστού συναντάται σπάνια και συνήθως προκαλείται από τροχαία ατυχήματα.
Τα αίτια της ρήξης είναι:
- Απότομη επιβράδυνση ή απότομη αλλαγή κατεύθυνσης.
- Στροφή σώματος ενώ το πέλμα ακουμπάει το έδαφος.
- Λανθασμένη προσγείωση μετά από άλμα.
- Άμεσο χτύπημα στο γόνατο ή σύγκρουση (Sobotta et al, 2012, Συμεωνίδης, 1996).
Συμπτώματα
- Πόνος.
- Οίδημα.
- Δυσκαμψία.
- Αστάθεια στο γόνατο.
- Δυσκολία βάδισης
Διάγνωση
- Η διάγνωση πραγματοποιείται την ώρα του ατυχήματος με ειδικά τεστ που πραγματοποιεί ο γιατρός ή ο φυσικοθεραπευτής. Τα test αυτά δεν έχουν υψηλή ακρίβεια και δεν μπορούν να γίνουν αν υπάρχει οίδημα στο γόνατο.
- Μαγνητική τομογραφία (Εικόνα 2).
Εικόνα 2. Ρήξη πρόσθιου χιαστού σε μαγνητική τομογραφία (Τροποποιημένη από https://www.drphysio.gr/).
Φυσικοθεραπευτική αντιμετώπιση
Η φυσικοθεραπεία στη ρήξη χιαστού αποτελεί επιβεβλημένη θεραπευτική προσέγγιση είτε πραγματοποιηθεί χειρουργείο, είτε όχι στον ασθενή. Ο τρόπος προσέγγισης της αποκατάστασης στη ρήξη χιαστού εξαρτάται από τη φύση της ρήξης και από τις κινητικές απαιτήσεις που έχει ο κάθε ασθενής – αθλητής.
Η αποκατάσταση χωρίζεται σε 5 στάδια όπου το :
- Στάδιο 1: διαρκεί 2 εβδομάδες μετά το χειρουργείο
- Στάδιο 2: διαρκεί 2-6 εβδομάδες μετά το χειρουργείο
- Στάδιο 3: 6 εβδομάδες – 3, 4 μήνες μετά το χειρουργείο
- Στάδιο 4: 4-6 μήνες μετά το χειρουργείο
Σε αυτό το στάδιο αρχίζουν να αξιολογούνται κριτήρια επαναφοράς του ατόμου στην αθλητική δραστηριότητα
- Στάδιο 5: 6-9 μήνες μετά το χειρουργείο
ΜΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Στην οξεία φάση αντιμετωπίζουμε τον τραυματισμό με:
- ανάρροπη θέση
- πάγο, ελαστική επίδεση
- ξεκούραση
- ήπια κίνηση στο κάτω άκρο και υποστήριξη με βακτηρία
Ώστε να μην επιβαρύνετε αρκετά το μέλος, αν η μετακίνηση είναι επιβεβλημένη.
Στη συνέχεια ξεκινάει ειδικό πρόγραμμα αποκατάστασης για:
- ενδυνάμωση των μυών του κάτω άκρου σε ανοιχτή και κλειστή κινητική αλυσίδα
- εκπαίδευση ισορροπίας
- αποκατάσταση του εύρους κίνησης
- ειδικές ασκήσεις για τη νευροφυσιολογική δυσλειτουργία που αναπτύσσεται καθώς πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη το γεγονός ότι ο ΠΧΣ περιέχει μηχανοϋποδοχείς, οι οποίοι ενημερώνουν το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) για τη θέση και την κιναισθησία της άρθρωσης
Αυτού του είδους η κάκωση πρέπει να θεωρείτε ως νευροφυσιολογική δυσλειτουργία και όχι ως απλός μυοσκελετικός τραυματισμός.
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Το φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα ξεκινάει σχεδόν αμέσως. Στην περίπτωση αυτή το πρόγραμμα ενδεικτικά περιλαμβάνει:
- Σταδιακή φόρτιση και ενδυνάμωση με ταυτόχρονη μείωση του οιδήματος
- αύξηση του εύρους κίνησης
- ασκήσεις ανοιχτής και κλειστής κινητικής αλυσίδας του τετρακέφαλου αλλά και των υπολοίπων μυών του άκρου
- ειδικευμένη νευρομυϊκή προπόνηση
- ασκήσεις ισορροπίας
- ηλεκτροδιέγερση
- κρυοθεραπεία
- ασκησιολόγιο σταδιακά αυξημένων απαιτήσεων, προσαρμοσμένο στο άθλημα-δραστηριότητα του ασθενή και στις απαιτήσεις του αθλήματος, πάντα σε διαρκή συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό του καθώς και το προπονητικό του team.
Όσο προχωράει το χρονικό διάστημα της αποκατάστασης λαμβάνουν χώρα και μετρήσεις λειτουργικής απόδοσης για επιστροφή στο παιχνίδι (πχ Hop test) (Εικόνα3), καθώς και μετρήσεις που ελλοχεύον στη γνώση για το αν υπάρχει κίνδυνος επανατραυματισμού του ασθενή (Ισοκινητικό).
Εικόνα 3. Hop test cluster (Τροποποιημένο από https://www.physiotutors.com/)
Στο τελικό στάδιο της αποκατάστασης, στόχος μας είναι ο ασθενής να:
- έχει κατακτήσει το πλήρες εύρος της κίνησης του γόνατος,
- έχει επανεκπαιδεύσει τις ισορροπιστικές του αντιδράσεις,
- έχει ίδια δύναμη με το υγιές άκρο
- Είναι έτοιμος νευρομυικά να αντιμετωπίσει τις υποχρεώσεις του με ασφάλεια και μειώνοντας ραγδαία τις πιθανότητες επανατραυματισμού του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το χρονικό πλαίσιο της αποκατάσταση και στις δύο περιπτώσεις εξαρτάται από την ηλικία του ασθενή, τη φυσική του κατάσταση καθώς και τις απαιτήσεις του σε δύναμη. Πρόκειται για μια διαδικασία που προϋποθέτει χρόνο, υπομονή και καλή συνεργασία για να επιφέρει τα βέλτιστα αποτελέσματα.
Το πρόγραμμα της αποκατάστασης θα διαμορφωθεί σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε ασθενή και του αθλήματός του και πάντα σε απόλυτη συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό του.
